Ukrayna: Krizin faturası Türkiye'ye çıkabilir

Rusya ile Ukrayna ortasındaki krizde yaşanan her gelişme Türkiye iktisadını de yakından ilgilendiriyor. Çünkü Türkiye'nin turizm, güç ve besin üzere çok sayıda kesimde hem Rusya ile hem de Ukrayna ile stratejik ekonomik ilgileri bulunuyor.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) datalarına nazaran 2021'de Türkiye'nin ihracatında Rusya 5 milyar 800 milyon dolarlık hisse ile 10'uncu sırada bulunurken Ukrayna ise 2 milyar 900 bin dolarla 20'inci sırada yer aldı. İthalatta Rusya 29 milyar dolarla ikinci, Ukrayna ise 4 milyar 500 milyon dolarla 12'inci sırada. Toplam dış ticaret hacmi ise Rusya ile 34 milyar 700 milyon dolar iken Ukrayna ile 7 milyar 400 milyon dolara denk geliyor.

Pekala Rusya ve Ukrayna ortasında yaşananlar Türkiye iktisadı ne manaya geliyor?

"Komşudaki yangın size de gelir"

DW Türkçe'ye değerlendirmelerde bulunan Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Lideri Burak Pehlivan'a nazaran Rusya ve Ukrayna'dan sonra bu krizden en fazla Türkiye etkilenecek. "Komşudaki yangın kesinlikle size de gelir" diyen Pehlivan, bu krizle temaslı tesirlerin yalnızca muhtemel yaptırımlarla gerçekleşmeyeceğini söyledi.

Ukrayna ya da Rusya tarafından önemli bir yaptırım olmasa bile iki ülkenin savaş iktisadına girmesi durumunda Türkiye'nin değerli ölçüde kayıplar yaşayacağını anlatan Pehlivan, "Bu ülkelerdeki ekonomik hareket durursa tüm dünya etkilenir. Özel bir yaptırıma gerek yok. Temel besin hususlarından güce tüm alanlarda olumsuz yansımalar olur. Turizm dalında de Türkiye için çok kıymetli iki ülke. Bu gerginlik onlardan sonra en fazla bizi etkiler" dedi.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) istatistiklerine nazaran 2005 yılında Rusya ve Ukrayna pazarı, Türkiye'ye gelen toplam yabancı turistlerin yüzde 10,6'sını oluştururken bu 2017'de yüzde 18,5; 2018'de yüzde 18,6; 2019'da yüzde 19, 2020'de yüzde 24,6; 2021'de ise yüzde 27,3 olarak gerçekleşti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin

İki ülke pazarının Türkiye'deki turizm işletmecileri için epey değerli olduğunu söyleyen Cornelia De Luxe Resort Otel Genel Müdürü Ali Şahin, Mart ayından sonra rezervasyonlarda önemli bir artış beklediklerini, lakin Rusya ve Ukrayna ortasında yaşananların kendileri için artık değerli bir riske dönüştüğünü söyledi. Şahin, kelamlarını "Sektörde biraz başları karıştırdı" formunda sürdürdü.

Bodrum Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği Lideri Serdar Karcılıoğlu da bu iki pazardaki gerginlikle birlikte Türkiye turizminin gayelerinden aşağıda kalabileceği iddiasında bulundu.

Kimi siparişler durdu

Yaşanan gerginlik sonucu kimi bölümlerde de siparişlerin durduğu ya da yavaşladığı belirtiliyor. İhracatçı birliği olarak Moskova'da katıldıkları milletlerarası bir fuardan müşahedelerini aktaran İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) İdare Heyeti Lideri Mustafa Şenocak, şöyle konuştu:

"Şu an buraya bir fuar için geldik. Burada iş insanları ortasında bir gerginlik olduğunu söyleyemem. O denli bir kaygı havası oluşmamış. Lakin Türkiye'de birtakım siparişler durdu. Bunda da sanki kriz savaşa döner mi telaşı, belirsizlik değerli bir etken. Bunun kısa müddetli olduğunu, birinci reaksiyonların de bu türlü kalacağını düşünüyoruz. İki ülke de bizim çok değerli ticari partnerimiz. Bilhassa Rusya dalımız için tartısı bulunan bir ülke. Bu manada yaşanacak tansiyondan olumsuz etkileniriz. Lakin isteğimiz ve inancımız bu krizin daha fazla büyümemesi tarafında."

Yaşanan krizde Rusya'nın Ukrayna'daki firakçı bölgeleri tanıması piyasalarda da hareketliğe neden oldu. Uzun müddettir dolar karşısında 13,40-13,50 düzeylerinde Türk Lirası (TL) 13,80 düzeyinin üzerine çıkarken Brent petrolün varil fiyatı da yıllar sonra 97 doların üzerinde çıktı. TL'nin dolar karşısında son bir yıldaki kıymet kaybeden performansı da dikkate alındığında petroldeki en ufak bir artış bile akaryakıt üzere kalemlere süratle artırım olarak yansıyor. Bu da Türkiye'de neredeyse her daldaki maliyet artışlarını hızlandırıyor. Ayrıyeten Türkiye'nin doğal gaz ve petrolde Rusya ile olan ticari bağları de bu noktada kritik ehemmiyet taşıyor.

Bir müddettir gerginlik var

Daha evvel Moskova Büyükelçiliği'nde ticaret müşavirliği vazifesinde bulunan Rusya analisti Aydın Sezer, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin'in kısa müddet içerisinde bir görüşme yapmamaları halinde Türkiye için krizin daha da derinleşebileceği ihtarında bulundu.

Türkiye'nin bu krizde kendini Ukrayna'nın yanında konumlandırdığını, fakat bunu sakin bir lisanla yaptığını kaydeden Sezer, lakin Rusya'nın Ankara ve Kiev ortasındaki ilgiden rahatsızlık duyduğuna dikkat çekti. Rusya'nın, Türkiye'nin Ukrayna'ya silahlı insansız hava araçları (SİHA) satmasına karşı rahatsızlığını uzun vakittir ortaya koymuş olduğunu belirten Sezer, "Biz bu krizi geçtiğimiz Aralık ayından itibaren fiilen yaşıyoruz. Bilhassa doğal gaz kontratlarında Rusya'nın tutumu her şeyin işaretiydi. Türkiye ile düşük fiyattan kontrat yapmaya yanaşmadılar. Ayrıyeten TürkAkım'daki atıl kapasiteyi de kullanamıyoruz. Bunlar gerginliğin uzun müddetli yansımalarıydı. Türkiye bu atıl kapasiteyi kullansa geçtiğimiz haftalardaki doğal gaz krizini daha rahat atlatabilirdi" değerlendirmesinde bulundu.

"Ateşle oynamakla aynı"

Sezer'e nazaran bu süreçte Türkiye'nin Rusya'yı kınaması beraberinde riskler de getiriyor ve bundan sonraki adımların tansiyonu arttırma istikametinde olmaması gerekiyor. Rusya'nın Batı'nın ambargosunu göze alan bir ülke olduğunu hatırlatan Sezer, bu durumda Türkiye iktisadının önemli bir olumsuz sürece gireceğinin de altını çiziyor.

Bu tabloda Türkiye'nin ambargolara ne istikamette reaksiyon vereceğinin de kıymetli olduğunu lisana getiren Sezer, "Türkiye, Kırım konusunda taraf olmamıştı. Burada da emsal bir hal sergileyebilir. Lakin Rusya'nı önemli manada karşımıza almak ateşle oynamak demek. Turizmden güce tüm alanlarda faturası kabarık olur. Şayet ambargoya uyulursa bunun da bir bedeli olur. Türkiye'nin hesabını görmek lazım" tabirlerini kullandı.

Sezer, ayrıyeten Rusya'da bulunan Türk iş insanlarının da bu tansiyon hasebiyle huzursuz olduğunu belirtirken Rusya'nın olumsuz bir halinin oradaki projeler için de risk manasına geldiğini söyledi.

Türkiye'den çok sayıda iş beşerinin Ukrayna'da yatırımcı pozisyonunda olduğunu belirten TUİD Lideri Burak Pehlivan ise "Burada 4 milyar 500 milyon dolarlık bir yatırım var. Yaklaşık 700 firma faaliyet gösteriyor. Türk firmaları 30 binin üzerinde istihdam sağlıyor. O yüzden krizin daha da büyümemesi bizim için çok kıymetli. Şimdilik günlük ekonomik hayatta bu gerginliği görmüyoruz. Kiev'de beşerler tekrar tıpkı halde aktivitelerine devam ediyorlar. Bir panik havasından bahsetmek için erken lakin işlerin daha da berbatlaşması hepimizi olumsuz etkiler" dedi.

Emre Eser

© Deutsche Welle Türkçe